Максат:  1. Әсәрләрдәге идея- тематик уртаклыкны күрергә өйрәтү;

                 2. Укучыларның тәнкыйди фикерләвен һәм вакыйгаларга                                       заман күзлегеннән карап бәя бирергә өйрәтү.

3.     Әсәрләргә нигезләнеп, рухи ныклык һәм күңел матурлыгы тәрбияләү.

Җиһазлау:  1. А.Яхин. 11 сыйныф өчен әдәбият.

                      2. 11 класс. В.Чалмаев, С.Зинин Русская литература.

                      3. Әдәбият теориясе.

                           Дәрес барышы.

                                               Үзеңә кадәргеләргә ихтирам аларның

                                                каһарманлыгын, алар кылган гамәлләрне

                                                онытмаудан һәм дәвам итүдән гыйбарәт.

                                                                                 Л.Н.Гумилев.                                              

1. Кереш.

       1.  Автобиографик әсәр терминына аңлатма бирү.

            “ Фаҗига – хроника”. Аңлатма. (дәфтәрләрдә) Күргән – белгәнне бер тәртипкә китереп язылган мәкалә.

2.     И.Сәлахов һәм А.Солженицыннарның тәрҗемәи хәлләре турында кыскача белешмә.

Сүзлек өстендә эш:

Тайгак – тая торган, куркыныч, атлаганда, саклык сорый;

Кичү – үтү, кичеп чыгу, бару.

3.     Әсәрләрнең язылу тарихы, алшартлар турында. (“Колыма хикәяләре” буенча.

 Укытучы сүзе:

а)  Утызынчы еллардагы террор дулкыны Бөек Ватан сугышыннан соң да котырынган темп белән эш итә.

б)  Рәсми хакыйкать янында, яшертен рәвештә кешеләр аңында чын хакыйкать яши башлый.

в)  Тоталитар системаның шәхесне изүе физик һәм әхлак ягыннан мәсхәрәләве.

- “Шәхес культы” корбаннары турында.

     (  Укучылар белән әңгәмә һәм аларның чыгышлары)

II. “Колыма хикәяләре”нең сюжет сызыкларын билгеләү.

-         татар язучыларының катлаулы язмышы: Г.ИбраҺимов, Г.Нигъмәти, Гыйлем Камай, С. Рафиков, Мин Шабай һ.б.

     III.    Укытучы сүзе.

    И.Сәлаховның тайгак тормыш юлын үтүе.

1.     Кеше фаҗигасе – ил фаҗигасе.

Ринат Мөхәммәдиев: “Язучыларны тарих әзерли”

2.     Дуслык – авырлыкларны җинеләйтүче төп хис. (Гений Измайлович, Мәхмүт Әбҗәлимов, Николай Акимов, Ардалион Нижегородцев һ. б)

3.     Фазыл кебек сатлык җаннар аркасында зыялы татар халкы төрмәләрдә иза чиккән.

4.     Әсәрдә мәхәббәт сызыгы (Зәйтүнә образы)

IY.Тема – идея – проблемалар.

1.Проблемаларны барлау:

       а)  шәхес культының кеше рухын сындыруга юнәлтелгән идеологиясе алдында да сынмас кешеләр.

       б)  Гаепсездән гаеплеләр.

       в)  Хакыйкатьне гомернең иң гүзәл вакытын корбан итү бәрабәренә табу.

Идея:  Хакыйкать ачы булса да, без үткән тарихны яшерә алмыйбыз.

Тема: Тоталитар системаның шәхесне изүе, физик һәм әхлак ягыннан таптавы.

Конфликт:  Хөкемдарлар һәм тоткыннар арасында сәяси конфликт.

                 а) социаль максат : карьера ясау

                 б) психологик максат: үзләренең әсирләрдән өстенлекләрен күрсәтеп канәгатьләнү.

5. Әсәрдәге 3 төрле фаҗигане билгеләү.

         1. Хакыйкатькә ирешү шәхес фаҗигасенә әйләнә.

         2.  Гаепсездән гаеплеләрнең үтерелүе – социаль фаҗига – (халык)

         3.  Ил фаҗигасе (сәяси фаҗига).

YI.  Сюжет корылышы.

Слово учителя:

-         Определяя общую тональность «повествования, найдите эпитет к слову «день», вынесенному в название рассказа.

-         «Почти счастливый день …» - думает об этом дне Иван Шухов в конце пережитого им дня. Ответ на «вечный» вопрос о счастье. (случай)….

Цель автора:

 1.Показать народный характер в различных обстоятельствах, увы, неправедной нашей жизни.

 2.Выражать правду во всей полноте.

 3.« Лагерь глазами мужика …»

Лагерь – это особый мир со своим «пейзажем», своими реалиями; зона, фонари зоны; вышки, бараки, вагонка, колючая проволка, БУР, начальник режима, кондей с выводом, полный карцер, зеки, черный бушлат с номером, пайка, миска с баландой, надзиратели, шмон, собаки, колонна, десятник, бригадир…

Что же спасает человека в этой бесчеловечной жизни?

1.     причастность к сообществу людей.

2.     труд.

3.     высшее его предназначение в жизни – пронести душу свою чистой.

 (Колыма хикәяләре” ндәге төрмәне сурәтләү)

Остальные герои, кроме Шухова, все из лагерной жизни, с их подлинными биографиями.

1.Солженицын и Салахов пишут не о том, как там страдали лагерные люди, о том , как им удавалось выжить, сохранить себя как людей.

2. Ике әсәрдәге төп геройларның төрмәгә эләгү сәбәпләрен укучылар сөйлиләр.

В лагере порция горячей баланды приближает к воле, а непопадание в карцер мнится свободой.

YII.  Уртак таяну ноктасы табу өчен сораулар:

     1. Ике әсәрнең дә автобиографик ягын һәм исеменең мәгънәви якларын сюжетта чагылышы нинди?

  2. Авторлар нинди геройлар турында симпатия белән. ә кайсылары турында җирәнү белән язалар?

  3.  И.Сәлахов һәм И. Шухов образларын шәхес буларак берләштерә торган сыйфатларны санагыз.

               (Ответы учащихся.)

YIII. Итог – заключение. Йомгаклау.

     Кеше яши, һәм аны соңгы сулышына кадәр гаделлеккә ышаныч озатып бара.Кешелексез шартларда да Кеше булып калу- әсәрләрнең төп хасияте шунда.

IX. Өйгә эш бирү. Уртак таяну ноктасы табу өчен бирелгән  сораулар буенча семинар дәрескә әзерләнеп килергә.