4 нче сыйныфта татар теле дәресе

Тема: Бәйлек һәм бәйлек сүзләр.

Максат: бәйлек һәм бәйлек сүзләр турында төшенчә бирү; балаларның уйлау, фикерләү сәләтен, иҗади активлыгын, дөрес язу күнекмәләрен үстерү;  табигатькә, кошларга, җәнлекләргә сакчыл караш тәрбияләү.

Дәрес төре: иҗади-эзләнүле.

Дәрес тибы: сәяхәт-дәрес.

Дәресне җиһазлау, материал: Р.Х.Ягъфарова “Татар теле”, 4-сыйный, 2-кисәк, 30-32 битләр; карточкалар, тест, урман картинасы,  Шүрәле малае Шүркә (рәсеме), компьютер, магнитофон, диск, буяу карандашлары, таблицалар.

Дәрес башы.

1.     Оештыру өлеше.

-         Исәнмесез, балалар!

Күз алдыгызга китерегез әле, сез кечкенә орлыклар, ди (башларын тотып утыралар).

Бакчачы орлыкларны саклык белән тәрбияли, сулар сибә (укытучы бабаларның башларыннан сыйпап йөри).

Кояш нурлары җылысында орлыклар үсә, беренче яфраклар күренә башлый (балалар кулларын күтәреп, өскә күтәреләләр).

Сабак үсә (балалар тартылалар, җилкәләрен турайталар).

Ниһаять, шатлыклы мизгел: искиткеч матур чәчәкләр күренә (балалар чәчәк таҗлары ясап, кулларын күтәрәләр).

Чәчәкләр матурланганнан матурлана (бер-берсенә елмаялар).

Чәчәкләр кояшка тартыла (аяк очларына басалар һәм  утыралар).

-         Балалар, чәчәкләр кояш яктысына тартылган кебек, кешеләр дә белемгә тартыла. Сезнең дә күп беләсегез, күп шөгыльгә өйрәнәсегез килә, шулаймы?

-         Без бүген сезнең белән “Урман мәктәбе”нә укырга барырбыз (тактага урман картинасы, “Урман мәктәбе” дигән сүзләр куела).

-         Карагыз әле, безне көтеп тә торалар түгелме? Кем соң бу? (Шүрәле)

-         Балалар, бу Шүрәле малае Шүркә була. Ул да безнең шикелле мәктәпкә укырга килгән. Ул төрле уеннар, биремнәр дә әзерләп куйган әле. Сез аның биремнәрен үтәргә әзерме? Әзер булсагыз, әйдәгез, эшкә керештек.

2.     Дөрес язу күнегүләре. № 12. Шигырьне хор белән уку, дәфтәрләргә күчереп язу. Язганда дөрес һәм матур утыру кагыйдәләре искә төшерелә.

3.     Актуальләштерү.

-         Балалар, Шүркә дустыбыз сезгә бер бирем әзерләгән. Мин сезгә хәзер карточкалар бирәм. Сез шул карточкадагы таныш сүзләрне төрле төсләргә буярсыз.

-         Хәзер тикшерәбез инде. Исемнәрне (сыйфатларны, фигыльләрне) нинди сорау куеп таптыгыз?

-         Кайсы сүзләрне буямыйча калдырдыгыз? (белән, өчен, кебек).

-         Ә ни өчен буямадыгыз? (Сорау куеп булмаганга)

-         Димәк, балалар, сорау куеп булмый торган сүзләр дә була икән. (Экранда 1 нче слайд, беренче сүз)

4.     Яңа теманы аңлату.

-         Сорау куеп булмый торган сүзләр ни өчен кирәк? Хәзер шуны ачыклап китәрбез.

Иҗади диктант (нокталар урынына сүзләр куеп язу, асларына сыза бару).

... белән бардым,    ... турында уйлыйм,  ... таба йөгердем,  ... өчен сөйлим,

   ... башка бармыйм,               ... төсле матур,                ... соң килеп җиттем.

-         Асларына сызылган сүзләрне төшереп калдырып укып карагыз әле.

-         Я, ничек, матур чыктымы? Аңлашыламы?

-         Димәк, бу сүзләрне төшереп калдырып булмый икән. Алар ни өчен кирәк була инде?

-         Дөрес, сүзләрне бәйләп тору өчен. (Экранда 1 нче слайд, икенче сүз)

-         Димәк, без бүген сезнең белән сорау куеп булмый торган, сүзләрне бәйли торган сүз төркеме турында сөйләшербез. Сүзләрне бәйли дигән сүздән чыгып уйлап карагыз әле, бу сүзләрне сез ничек атар идегез?

-         Бәйлек сүзләр яки бәйлекләр. (Экранда 3 нче слайд чыга)

-         Ә хәзер хор белән бәйлекләрне һәм бәйлек сүзләрне укыйбыз (слайдтагы сүзләрне укыту)

-         Алар бик күп. Без аларны әкренләп хәтердә калдырырбыз. Ә менә бәйлек сүзләрне истә калдырырга шушы гади генә урындык ярдәм итәр. Урындыкның бу алды (калганын балалардан әйттерү), арты, өсте, уртасы, яны, кыры, әйләнәсе.

Физкультминутка. (“Шүрәле” җырына балалар төрле бию хәрәкәтләре ясыйлар.)

5.     Ныгыту.

1). Дәреслек белән эш. 49 нчы күнегү (аңлату, яздырып эшләтү, язганнан соң тикшерү).

2). Дустыбыз Шүркә мине оныттылар дип үпкәләп утыра, аның да бер уены бар икән.

“Кем тизрәк” уены. Сыйныф 3 командага бүленә. Һәр командага аерым битләрдә сүзләр бирелә. Тактада өй рәсемнәре ясалган, сүзләрне шул өйләргә дөрес итеп тутырырга кирәк. 1 нче команда – исемнәрне, 2 нче команда – бәйлекләрне, 3 нче команда – сыйфатларны тутыра. Кайсы команда дөрес һәм тиз итеп тутыра алыр?

 Шикелле, ямьле, япь-яшь, кадәр, диңгез, өчен, өстәл, өстеннән, матур, балык, акыллы, төсле, малай, охшаш, белән, мәктәп, зур, су, уртасында, якты, агач.

    3). Тактада күнегү эшләү.

    “Кем зирәк” уены. Тактада сүзтезмәләр язылган. Нокталар урынына бәлекләр куерга (телдән әйтеләләр, тактага магнит белән ябыштыра баралар).

    Урманда яшәүче җәнлекләр...(белән) кошалрны куркытмагыз. Урман безнең  ... (өчен) күп нәрсә бирә. Урман ... (эчендә) йөргәндә шаулама.

   4). Әңгәмә.

 - Балалар, тагын бер кабат эчтән укып чыгыгыз әле. Нинди матур җөмләләр!       Дөрестән дә без яшеллекне, урманны, анда яшәүче җәнлекләрне, кошалрны, үсемлекләрне сакларга тиешбез.

 - Ни өчен аларны сакларга кирәк?

 - Чөнки алар матурлык, саф һава, чисталык, яшеллек чыганагы. Урманны гына түгел, без авыл янындагы, өйләребез янындагы агачларны рәнҗетергә тиеш түгел һ.б.

6. Рефлексия. Дәрескә йомгак.

 - Балалар, без бүген нинди сүзләр турында сөйләштек? Аларның үзенчәлеге нәрсәдә? Алар ни өчен кирәк? Нинди бәйлекләр һәм бәйлек сүзләр беләсез?

Шүркәнең  сезнең дәресне ничек үзләштергәнегезне беләсе килә. Аның өчен без хәзер тест эшлибез. Тест бик җайлы. Әйе (+) яки юк (-) дип кенә җавап бирәсе.

7.     Өй эше бирү. Карточкадан күнегүне эшләргә.

2). “Урман” темасына бәйлекләр кертеп хикәя, әкият яки шигырь язып килергә.

8.     Үзбәя.